การสร้างคำในภาษาไทย

คำมูล

คือ คำพื้นฐานที่มีอยู่ในภาษาไทยทั้งมีและไม่มีความหมาย โดยสังเกตได้ดังนี้

คำ ๑ พยางค์ทุก ๆ คำ จัดว่าเป็นคำมูล เช่น เดิน นอน เข้า นั่ง
คำตั้งแต่ ๒ พยางค์ขึ้นไป ต้องแยกทีละพยางค์ ถ้าหากแยกออกมาแล้วมีพยางค์ใดพยางค์หนึ่งไม่มีความหมาย จึงจัดว่าเป็นคำมูล

เช่น นาฬิกา แยกเป็น นา-ฬิ-กา คำว่า ฬิ ไม่มีความหมาย ดังนั้นจึงถือว่า นาฬิกา เป็นคำมูลที่มี ๓ พยางค์

โดยการสร้างคำนั้นเริ่มต้นจากการนำคำมูลตั้งแต่ ๒ คำขึ้นไปมารวมกัน แล้วเกิดคำลักษณะใหม่ ๓ ลักษณะ ได้แก่

๑. คำประสม

คือ การนำคำมูลที่มีความหมายแตกต่างกัน ตั้งแต่ ๒ คำ ขึ้นไปมารวมกัน แล้วเกิดความหมายใหม่ที่มีเค้าความหมายเดิม ซึ่งคำที่นำมาประสมกันเป็นได้ทั้ง คำนาม คำสรรพนาม คำกริยา คำวิเศษณ์ คำบุพบท และคำสันธาน ทั้งนี้เมื่อประสมแล้วก็อาจเป็นคำคนละชนิดกับคำที่นำมาประสมก็ได้ เช่น
ห่อหมก (กริยา + กริยา) = คำนาม หมายถึง อาหารชนิดหนึ่ง

ตัวอย่างคำประสม เช่น

ลูกน้ำ (นาม + นาม) = คำนาม
หมายถึง ลูกยุง

ใจถึง (นาม + บุพบท) = คำวิเศษณ์
หมายถึง กล้าทำ กล้าพูด

เบี้ยล่าง (นาม + วิเศษณ์) = คำวิเศษณ์
หมายถึง เป็นรอง เสียเปรียบ

หวานเย็น (วิเศษณ์ + วิเศษณ์) =
คำนาม หมายถึง ของกินที่ทำด้วยน้ำหวานหรือน้ำกะทิ แล้วทำให้แข็งด้วยความเย็น
คำวิเศษณ์ หมายถึง รถไฟ รถประจำทางที่แล่นไปช้า ๆ

๒. คำซ้อน

คือ การนำคำมูลที่มีความหมายคล้ายกันหรือตรงข้ามกันมารวมกัน เพื่อให้มีความหมายในลักษณะต่าง ๆ คำมูลที่นำมาซ้อนกันมีหลากหลายลักษณะ ดังนี้

คำไทยภาคกลางซ้อนกับคำไทยภาคกลาง
เช่น บ้านเรือน หัวหู หน้าตา
คำไทยภาคกลางซ้อนกับคำไทยภาษาถิ่น
เช่น เสื่อสาด (กลาง-ใต้) พัดวี (กลาง-ใต้) อิดโรย (เหนือ-กลาง)
คำไทยภาคกลางซ้อนกับคำจากภาษาอื่น
เช่น แบบฟอร์ม (ไทย-อังกฤษ) จิตใจ (บาลี-ไทย) โง่เขลา (ไทย-เขมร)
คำต่างประเทศซ้อนกันเอง
เช่น สนุกสนาน (เขมร) รูปภาพ (บาลี-สันสกฤต)

คำซ้อนมีหลายประเภทขึ้นอยู่กับคำที่นำมาซ้อนกัน ดังนี้

๒.๑ คำซ้อนเพื่อความหมาย

มี ๓ ลักษณะ ดังนี้

๑. การนำคำที่มีความหมายเหมือนกันมาซ้อนกัน เช่น ทรัพย์สิน บ้านเรือน อ้วนพี ใหญ่โต รูปภาพ

๒. การนำคำที่มีความหมายคล้ายกันมาซ้อนกัน เช่น เงินทอง หน้าตา หัวหู แขนขา ดินฟ้าอากาศ

๓. การนำคำที่มีความหมายตรงข้ามกันมาซ้อนกัน เช่น ผิดชอบชั่วดี เป็นตายร้ายดี

อนึ่ง คำซ้อนเพื่อความหมายดังที่กล่าวข้างต้น อาจจะให้น้ำหนักความหมายของคำที่นำมาซ้อนแตกต่างกัน ดังนี้

เน้นความหมายของคำหน้า เช่น ความคิดความอ่าน
เน้นความหมายที่คำหลัง เช่น ว่านอนสอนง่าย
เน้นความหมายที่คำหน้าและคำหลัง เช่น ผลหมากรากไม้
ความหมายทั้งสองคำเท่ากัน เช่น อำนาจวาสนา
ความหมายกว้างออก เช่น กินข้าวกินปลา (กินอาหาร)
ความหมายย้ายที่ เช่น เดือดเนื้อร้อนใจ (ความลำบาก)
ความหมายคงเดิม เช่น ใหญ่โตมโหฬาร

๒.๒ คำซ้อนเพื่อเสียง

เป็นการนำคำที่มีเสียงพยัญชนะต้นที่เป็นเสียงเดียวกันมาซ้อนกัน ซึ่งแต่ละเสียงอาจมีความหมายหรือไม่มีความหมายก็ได้ เช่น เอะอะ จุกจิก เกะกะ อึดอัด งอแง ฯลฯ

ข้อสังเกต:
-คำซ้อนเพื่อเสียงบางคำสามารถเป็นคำซ้อนเพื่อความหมายได้ด้วย เช่น อึดอัด
-ข้อแตกต่างระหว่างคำซ้อนกับประสม คือ
คำที่นำมาซ้อนกันจะต้องมีความหมายเป็นไปใน ๓ ลักษณะ คือ เหมือนกัน คล้ายกัน หรือตรงข้ามกันเท่านั้น
ส่วนคำประสมนั้นคำที่นำมารวมกันจะมีความหมายของแต่ละคำที่ไม่เกี่ยวข้องกันเลย

๓. คำซ้ำ

คือ คำที่เกิดจากการซ้ำเสียงคำเดียวกันตั้งแต่ ๒ คำขึ้นไป โดยต้องเป็นคำชนิดเดียวกัน ทำหน้าที่เดียวกัน ความหมายเดียวกันเท่านั้น อาจใช้ไม้ยมก (ๆ) แทนคำซ้ำ ซึ่งเมื่อนำมาซ้ำกันแล้วจะมีความหมายหลากหลายลักษณะ ดังนี้

เน้นความหมายของคำเดิม
เช่น เสื้อตัวนี้สวย ๆ
บอกความเป็นพหูพจน์
เช่น เด็ก ๆ กำลังเล่น
แยกเป็นส่วน ๆ
เช่น ใช้ปากกาให้เป็นด้าม ๆ ไปสิ
บอกความไม่แน่นอน
เช่น คอยอยู่แถว ๆ ปากซอย
ลดน้ำหนักของคำเดิมลง
เช่น ผมของเธอสีออกเทา ๆ นะ
ความหมายสลับกัน
เช่น เดินเข้า ๆ ออก ๆ นั่ง ๆ นอน ๆ อยู่กับบ้าน
บอกความต่อเนื่อง
เช่น ฝนตกหยิม ๆ น้ำไหลจ๊อก ๆ
ความหมายเปลี่ยนจากคำเดิม (สำนวน)
เช่น งู ๆ ปลา ๆ กล้วย ๆ

การสร้างคำในภาษาไทย

แบบฝึกหัด