ภัยพิบัติจากการเคลื่อนที่ของมวลวัตถุพื้นผิวโลก
(ดินคืบ ดินไหล แผ่นดินถล่ม แผ่นดินทรุดตัว)

ดินหรือหินที่แตกสลายหรือผุพังอยู่กับที่ มักจะถูกเคลื่อนย้ายพัดพาไปสะสมตัวในที่อื่น

ตัวการที่ทำให้เคลื่อนที่ คือ แม่น้ำลำธาร น้ำใต้ดิน ลม คลื่น และธารน้ำแข็ง ในบริเวณที่มีความลาดชันสูง ดินหรือหินที่ผุพังเหล่านี้ เมื่ออิ่มตัวด้วยน้ำ หรือมีแรงมากระตุ้น เช่น แผ่นดินไหว จะเคลื่อนที่ลงสู่ที่ต่ำโดยแรงโน้มถ่วงของโลก ซึ่งเกิดขึ้นอย่างช้าๆ หรืออย่างฉับพลัน โดยมีชื่อเรียกกระบวนการเหล่านี้ คือ

1. การคืบ

เป็นการเคลื่อนที่ของมวลดินอย่างช้า เนื่องจากกระบวนการสูญเสียแรงต้านทานการไหลของชั้นดิน ส่งผลให้เกิดแรงผลักดันให้ชั้นดินมีการเคลื่อนตัวอย่างช้า ๆ แต่ไม่มากพอที่จะทำให้เกิดการพังทลายของมวลดิน

2. โคลนไหล และดินไหล

เป็นการเคลื่อนที่อย่างรวดเร็วเป็นผลจากดินอิ่มน้ำไหลเลื่อนลงสู่ที่ต่ำ โคลนไหลมีน้ำประกอบและเคลื่อนที่เร็วกว่าดินไหล

3. แผ่นดินถล่ม

เป็นการเคลื่อนที่ของมวลดิน และเศษหินจำนวนมากในแต่ละครั้งอย่างรวดเร็ว ฉับพลัน ตามบริเวณพื้นที่ลาดชันของเชิงเขาและภูเขา

การเคลื่อนที่ของมวลดินและหินลงมาตามลาดเขาด้วยอิทธิพลของแรงโน้มถ่วงโลก และจะมีน้ำเข้ามาเกี่ยวข้องในการทำให้มวลดินและหินเคลื่อนตัวด้วยเสมอ ดินถล่มมักเกิดตามมาหลังจากน้ำป่าไหลหลาก ในขณะที่เกิดพายุฝนตกหนักรุนแรงต่อเนื่องหรือหลังการเกิดแผ่นดินไหว

สาเหตุสำคัญคือ การใช้ที่ดินผิดประเภท เช่น การสร้างบ้านพักตามไหล่เขา และตัดไม้ทำลายป่า ทำลายต้นไม้ ซึ่งรากไม้เป็นตัวดูดซับน้ำที่ดี และยังช่วยยึดเกาะหน้าดิน และเป็นตัวรับแรงต้านทานการไหลของมวลดิน

ดินถล่มที่เคยเกิดขึ้นในประเทศไทย จะเกิดขึ้นเมื่อฝนตกหนักเป็นเวลานาน โดยน้ำฝนจะไหลซึมลงไปในชั้นดินจนกระทั่งชั้นดินชุ่มน้ำ ไม่สามารถอุ้มน้ำไว้ได้ เนื่องจากความดันของน้ำในดินเพิ่มขึ้นเป็นการเพิ่มความดันในช่องว่างของเม็ดดิน ดันให้ดินมีการเคลื่อนที่ลงมาตามลาดเขาได้ง่ายขึ้น

4. แผ่นดินทรุดตัว

เป็นการทรุดตัวของแผ่นดินหรือชั้นหินในแนวดิ่ง ที่ไม่ได้เกี่ยวข้องกับการเคลื่อนที่ลงมาตามผิวหน้าของพื้นที่ลาด เช่น การทรุดตัวของบริเวณภูมิภาคหินปูน เมื่อหินปูนชั้นใต้ดินเกิดการละลายตัว เกิดการทรุดตัวเป็นหลุมยุบที่เกิดขึ้นทางภาคใต้หรือเกิดจากการละลายของชั้นเกลือใต้ดิน การเป็นดินทรุดตัวเป็นโพรงทางภาคอีสาน

การระวังภัยจากการเคลื่อนที่ของมวลวัตถุพื้นผิวโลก

สังเกตปริมาณน้ำฝน ถ้าปริมาณฝนตกสะสมมากเป็นปัจจัยเสี่ยงให้เกิดภัยพิบัติได้
สังเกตระดับน้ำในห้วย ว่าสูงขึ้นอย่างรวดเร็วหรือไม่
สังเกตว่าสีของน้ำในห้วยว่าเปลี่ยนเป็นสีดินของภูเขาหรือไม่
ควรหาที่หลบภัย ซึ่งเป็นที่ปลอดภัยจากน้ำท่วมดินถล่มฉับพลันโดยทันที
ในบริเวณที่เกิดหลุมยุบหรือดินทรุด ควรล้อมรั้วบริเวณรอบ ๆ เพื่อป้องกันคนและสัตว์ตกลงไป แล้วรีบแจ้งให้หน่วยงานราชการทราบ

ภัยพิบัติจากการเคลื่อนที่ของมวลวัตถุพื้นผิวโลก (ดินคืบ ดินไหล แผ่นดินถล่ม แผ่นดินทรุดตัว)

แบบฝึกหัด

ภัยพิบัติจากการเคลื่อนที่ของมวลวัตถุพื้นผิวโลก (ชุดที่ 1)

ภัยพิบัติจากการเคลื่อนที่ของมวลวัตถุพื้นผิวโลก (ชุดที่ 2)